Diyabet Teknolojileri Terimler Sözlüğü
Diyabet yönetimi sırasında kullandığınız ve duyduğunuz bazı terimlerin kısa tanımlarını sözlüğümüzde bulabilirsiniz. Merak ettiğiniz diğer terimler ile ilgili açıklamalar için diyabet@6kmedikal.com adresinden bize ulaşabilirsiniz.
İnsülin : Aldığımız besinlerin içerisinde yer alan karbonhidratın, hücre içerisine geçişini sağlayan ve pankreas tarafından salgılanan, yetersizliği ve pankreas tarafından üretilmemesi durumunda (diyabet) enjeksiyon yöntemi ile alınan bir hormondur.
Diyabet : Vücudumuzda, pankreas adlı salgı bezinin insülin hormonu üretmemesi (Tip1 Diyabet) ya da ürettiği insülin hormonunun etkili bir şekilde kullanılamaması (Tip2 Diyabet) durumunda gelişen ve ömür boyu süren bir hastalıktır. Sonuç olarak kişi, yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamaz ve kan şekeri yükselir (hiperglisemi).
İnsülin Pompası : İnsüline bağımlı Tip1 ve Tip2 diyabetlilerin, günlük insülin ihtiyacının bir bölümünü otomatik olarak gönderen (Bazal İnsülin), öğün ve düzeltme dozlarının diyabetli tarafından manuel olarak gönderildiği (Bolus İnsülin), kalem pil ile çalışan, haricen (vücut dışında) taşınan alternatif bir insülin enjeksiyon yöntemidir.
İnsülin Kalemi : İçerisinde farklı tür ve miktarlarda insülin hormonu bulunan, ucuna yerleştirilen bir iğne ucu tarafından cilt altına insülin enjeksiyonu yapılmasını sağlayan medikal malzeme.
İnsülin Kalem İğnesi : İnsülin kalemi ile birlikte kullanılan, cilt altına insülin enjeksiyonu yapılmasını sağlayan, farklı vücut tiplerine göre ; 4 mm, 5 mm, 6 mm ve 8 mm’lik formları bulunan iğne ucu.
Hemoglobin A1c (HbA1c) : 3 aylık kan şekeri ortalamasının yüzdelik ortalaması (%4-6 arası normal kabul edilir)
Diyabet Komplikasyonu : Diyabetlilerin glukoz seviyesindeki düzensizliklerden kaynaklanan hastalıklar.
Hiperglisemi : Kandaki glukoz seviyesinin, insülin yetersizliğine veya yokluğuna bağlı olarak normal sınırların üzerine çıkması.
Hipoglisemi : Kandaki glukoz seviyesinin, insülin fazlalığına bağlı olarak normal sınırların altına düşmesi.
Açlık Şekeri : Öğünden hemen önceki kan şekeri değeri
Tokluk Şekeri : Öğüne başlanılmasından sonraki 2.saat kan şekeri seviyesi.
Glisemik İndeks : Alınan karbonhidratların kan şekerini yükseltme hızı
Demo Pompa : Doktorunuz tarafından insülin pompası kullanmanız uygun görüldüğünde, kendinize ait pompa gelene kadar uygulanan geçici insülin pompası.
Bazal İnsülin (İnsülin Pompası) : İnsülin pompası tarafından, doktorunuzun uygun gördüğü şekilde, günün farklı saatlerinde, farklı miktarlarda, otomatik olarak gönderilen insülin.
Bolus İnsülin (İnsülin Pompası) : Alınan karbonhidrata karşılık olarak ve kan şekerinin yüksek gittiği durumlarda, kullanıcı tarafından gönderilen insülin.
İnsülin Pompası Raporu : İnsülin pompası kullanıcılarının pompa ve sarf malzemelerini alabilmeleri için her iki yılda bir tekrar almak zorunda oldukları, üç hekim (en az 1 tanesinin dahili branşlardan olması gerekir) ve başhekimlik ıslak imzası ile onaylanan resmi rapor.
Karbonhidrat Sayımı : Aldığınız gıdaların içerisindeki karbonhidrat miktarını tespit ederek bu değere göre insülin enjeksiyonu yapmanıza olanak sağlayan bir sayım yöntemidir. Diyabetlinin beslenmesi konusunda esneklik sağlarken aynı zamanda aldığı karbonhidrata göre insülin uyguladığı için kan şekerinin de daha düzenli gitmesi sağlanır.
Karbonhidrat İnsülin Oranı : Öğünde alınan karbonhidrat miktarına karşılık olarak yapılması gereken insülin miktarını gösteren orandır. Örneğin Karbonhidrat İnsülin Oranı 10 gr / 1 ü ise, 50 gr karbonhidrat alınması durumunda 5 ünite insülin yapılması gerekir.
Aktif İnsülin Miktarı : Yapılan son bolus insülinden vücutta etkisinin devam ettiği düşünülen miktar. Aktif İnsülin Süresine bağlı olarak hesaplama değişebilir.
Aktif İnsülin Süresi : Yapılan insülinin etkisinin tamamen bittiği toplam süre. Örneğin Aktif İnsülin Süresi 4 saat olan bir diyabetlinin saat 08:00’de yaptığı insülinin şeker düşürme etkisinin saat 12:00’de bitmesi beklenir.
İnsülin Duyarlılık Faktörü : 1 ünite insülinin kan şekerini kaç birim düşürdüğünü ifade eden oran. Örneğin İDF’si 50 olan bir diyabetlinin, 1 ünite insülin enjeksiyonu sonrası şekerinin 50 mg/dl düşmesi beklenir.
Bolus Sihirbazı : İnsülin pompasının, diyabetliye ne kadar insülin yapması gerektiği konusunda tavsiyede bulunmasını sağlayan bir hesaplama yöntemidir. Diyabetlinin; Karbonhidrat İnsülin Oranı, İnsülin Duyarlılık Faktörü, Aktif İnsülin Süresi gibi verileri pompa menüsüne girilir ve diyabetli her bolus insülin gönderiminden önce pompaya kan şekeri ve alacağı karbonhidrat miktarını yazar ve bolus önerisi alır.
Yayma Bolus : Uzun veya yağlı öğünler için kullanılan, bolus insülinin 30 dk.’dan 8 saate kadar bir süre için yavaş gönderimini sağlayan alternatif bir bolus gönderme şeklidir.
İkili Bolus : Şeker yükseltme hızı birbirinden farklı olan (çok hızlı ve çok yavaş) karbonhidratların aynı anda tüketilmesi durumunda insülinin bir bölümünün hemen, geri kalan bölümünün zamana yayılarak gönderilmesini sağlayan alternatif bir insülin gönderme yönetimidir.
Geçici Bazal : Pompa tarafından gönderilmekte olan Bazal insülinin 30 dk’dan 24 saate kadar değişebilen opsiyonlarda geçici süreliğine azaltılmasını veya arttırılmasını sağlayan alternatif bir bazal ayarlama yöntemidir. Egzersiz, enfeksiyon dönemleri vb durumlarda tavsiye edilebilir.
Glukoz Sensörü : Tip1 ve Tip2 diyabetlilerin kan şekeri seviyelerini gün içerisinde sürekli görmelerini sağlayabilmek için geliştirilmiş, cilt altına belli sürelerle yerleştirilen (6-7-14 gün), her 5 veya 15 dk’da bir cilt altından şeker ölçümü yapan, verdiği alarmlarla diyabetlinin riskli durumlar öncesi tedbir almasını sağlayan bir diyabet teknolojisidir. İnsülin pompası ile birlikte veya ayrı olarak kullanılabilir.
Flash Glukoz Görüntüleme Sistemi (FGMS – Flash Glucose Monitoring System) :14 günlük ve kalibrasyon gerektirmeyen bir glukoz sensörü ile çalışan sistemdir. Sensörden monitöre düzenli bir veri akışı yoktur. Monitör (veya cep telefonu) sensöre yaklaştırıldığında glukoz verisi ve son 8 saatlik grafik görülür.
Sürekli Glukoz Ölçüm Sistemi (CGMS – Continous Glucose Monitoring System): 6,7 veya 10 gün kullanımlı glukoz sensörleri ile çalışan, kalibrasyon (parmak ölçümü) gerektiren, verdiği alarmlarla kullanıcıyı hipoglisemi veya hiperglisemilere karşı önceden uyaran, uzaktan takibi ve SMS bilgilendirmeleri bulunan glukoz ölçüm sistemleridir.
Düşükte Duraklatma : Düşükte Duraklatma özelliği olan insülin pompası kullanımında sensör glukozu seviyesi belirlenen limitin altına düştüğünde Bazal iletimini otomatik olarak keser. Şeker seviyesi normal limitlere ulaştığında kullanıcı tarafından manuel olarak başlatılır veya 2 saat sonra otomatik olarak başlar.
Düşük Öncesi Duraklatma : Düşük Öncesi Duraklatma şu şekilde çalışır;
- Bir düşük limit belirlenir.
- Pompanın Bazal insülin iletimini durdurması için iki kriter aranır;
- Şeker seviyesinin düşük limitin 70 birim üstüne düşmesi
- 30 dk sonra düşük limitin 20 birim üstüne düşecek bir hızla düşmeye devam etmesi
- Bu iki şart aynı anda sağlandığında insülin iletimi otomatik olarak durdurulur.
- Pompanın Bazal insülin iletimini başlatması için iki kriter aranır;
- Şeker seviyesinin düşük limitin 20 birim üstünde olması
- 30 dk sonra düşük limitin 40 birim üzerine çıkacak bir hızla yükselmesi
- Duraklatma sonrası 30 dk Bazal iletimi başlatılmaz.
- Maksimum duraklatma süresi 2 saattir. Bu sürenin sonunda şeker seviyesinden bağımsız olarak Bazal iletimi otomatik olarak başlatılır.
Glukoz Alarmı: Şeker seviyesi, belirlenen alt ve üst limitlere ulaştığında verilen sesli ve görsel alarm.
Beklenen Alarm: Şeker seviyesi, alt ve üst limitlere yaklaştığında (5-30 dk) verilen sesli ve görsel alarm.
Oran Alarmı: 1 dk içerisinde 1-5 birim yükseliş veya düşüş olduğunda verilen alarm.
Kalibrasyon : Sensör glukozunun (vücut sıvısından yapılan ölçüm) kan glukozu (parmaktan yapılan ölçüm) ile uyumlu gitmesini sağlamak amacıyla, günde en az 2 defa parmaktan yapılan ölçümü, sensör monitörüne (pompa, telefon vb.) kaydetme işlemi.
Kalibrasyon Zamanı : Sensörün kalibre edilmesi gereken zaman dilimi. Sensör kalibrasyonlarının açlık dönemlerinde ve sensör glukozunun sabit seyrettiği, grafikte okların görülmediği zamanlarda yapılması önerilir. Sensörün tokluk saatlerinde takılması ve ilk kalibrasyonun açlık saatlerinde yapılasını sağlamak önemlidir. Sensör kalibrasyonu için, önerilen son saati beklememek gerekir.
İletim Yok Alarmı : Pompa tarafından gönderilmekte olan insülinin; setin cilt altında kıvrılması, insülinin iğneyi tıkaması vb sebeplerle cilt altına gönderilememesi durumunda verilen alarm. İletim Yok Alarmı sonrası mutlaka set değiştirilmeli ve sık kan şekeri kontrolü yapılmalıdır.
Set – Rezervuar Değişimi : İnsülin Pompası ile birlikte kullanılan set, rezervuar, insülin ve enjeksiyon bölgesinin 3 günde bir değiştirilmesi.
Time in Range (Hedef Aralıkta Geçen Zaman) : Diyabetlinin kan şekerinin normal aralıkta (çoğunlukla 70mg/dl-180mg/dl arasında kabul edilir) geçirdiği yüzdelik zaman dilimini ifade eder.
Sensör Raporu : Sürekli glukoz ölçümlerini içeren grafiklerin bilgisayar ortamına PDF olarak indirilmesi. Bu raporlar, doktorunuz tarafından incelenerek tedaviniz ile ilgili gerekli düzenlemelerin yapılmasına olanak sağlar.
Bionic Pankreas : İnsülin pompası ve glukoz sensörünün birlikte çalıştığı, kan şekerinin artış veya düşüş hızına göre bazal insülin miktarını otomatik olarak ayarlayan, yükselişte bazal insülin artışının yeterli gelmediği durumlarda mini boluslar yaparak yüksek şekere müdahale eden Loop (döngü) sistemlerdir. Diyabetliler arasında ‘yapay pankreas’ olarak adlandırılan bu sistemlerde hastanın yine karbonhidrat sayması ve buna göre bolus insulin uygulaması, set ve sensör değişimlerini zamanında gerçekleştirmesi, parmaktan yapacağı ölçümlerle kalibrasyonlar yapması gerekmektedir
Gizli Şeker (Pre-Diyabet) : Prediyabet (gizli şeker), kan şekeri düzeylerinin olması gerekenin üzerinde olduğu fakat bu düzeyin henüz diyabet tanısının net bir şekilde konulabilmesi için yeterli olmadığı süreci ifade eder.
Gestasyonel Diyabet : İlk defa gebelik sırasında saptanmış kan şekeri yüksekliği olup tip 2 diyabet gelişimi için risk olan pre-diyabet durumlarından biridir. Gestasyonel diyabetlide gebelik öncesinde diyabet yoktur. Gebelik sırasında bazı hormonlar bebeğin gelişimi için normalden daha fazla salgılanır.
